Eski Bankalar - İstanbul Bankası 1953

Işıl ışıl bir Pazar gününden herkese merhabalar... Bugün tarihte kısa bir yolculuğa çıkacağız. Bir bankanın 1967 senesine ait ajandası üzerinden dönemin bankacılık anlaşından tutun reklam tarzına, kültürel zenginliğinden dil farklılıklarına kadar bir çok şeyi birlikte irdeliyeceğiz. İmkanınız varsa elinize bir bardak sıcak çayınızı - kahvenizi alın, sindire sindire yavaş yavaş fotoğraflara bakıp tarihi koklayarak okuyun bu yazıyı.

Yazımıza başlamadan önce İstanbul Bankası hakkında kısaca bilgi vereyim. İstanbul Bankası 1953 senesinde kurulmuş, 30 yıl faaliyet gösterdikten sonra 24 Kasım 1983 ve 18231 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tüm aktif ve pasifleri Ziraat Bankasına devredilmiştir. 1847 yılında Osmanlı Devletinin ilk bankası olarak kurulan ve o zamanki adı ile Bank-ı Dersaadet olarak anılan banka da İstanbul Bankası olarak bilinmektedir. Bu iki banka gerek kuruluş yılları ve gerekse kurucuları ile tamamen birbirinden farklıdır. Türkiye Vakıflar Bankası ve Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından 1953 senesinde kurulan yazımıza konu İstanbul Bankasının son dönemleri oldukça çalkantılı geçmiş öyle ki İstanbul Bankası batıp Ziraat Bankasına geçtikten bir sene sonra Ziraat Bankası, İstanbul Bankasının Genel Müdürü Özer ÇİLLER (Tansu ÇİLLER' in eşi) hakkında "usulsüz sermaye arttırımı yaparak alacaklıları zarara uğrattığı" gerekçesi ile dava açmıştır.

İstanbul Bankası/1967

Neyse... Biz konuyu fazlaca dallandırıp budaklandırmadan hemen eski ajandamızı incelemeye başlayalım. İlk olarak yeşil bir cilt üzerine cebe sığacak şekilde hazırlanan bu küçük defterin ön yüzüne baktığımızda bankanın ismi ve yeni girilecek yılın tarihini görüyoruz. Şimdilerden farklı olarak bankanın herhangi bir logo kullanmamış olması dikkat çekiyor.

Küçük defterin ilk sayfasında yine büyük harflerle bankanın ismi yazılmış altında ise " (İstanbul Bankası) En iyi dilekleriyle yeni yılınızı kutlar, bol şanslar diler" mesajı verilmiş.

Giriş Sayfası

Bir sonraki sayfada bankanın 20.000.000 Lira sermaye ile İstanbul merkezli olarak kurulduğu bilgisine yer verilmiş.

Sonraki sayfaya baktığımızda Defter Sahibine Ait Bilgilerin olduğu bölüm çıkıyor karşımıza. Burada ise en alt kısımda sorulan mektep ismi ve mektep no kısımları ile defterin daha çok öğrenciler için hazırlanmış olabileceği geliyor akıllara. Hemen yan sayfada ise başlangıç bölümünde yer almayan bankanın logosu ile karşılaşıyoruz. Bu sayfada da logo görmeseydim bankanın logosuz olduğunu düşünmeye başlayacaktım. Logonun üstünde "İlim Gibi Şeref Tasarruf Gibi Dost" altında ise "Damlaya Damlaya Göl Olur" atasözlerimize yer verildiğini görüyoruz.

Bir diğer sayfaya baktığımızda 1967 Yılı Umumi İkramiye Planı başlığı ile bankanın müşterilerine ikramiye değıttığını görüyoruz. Toplamda 1897 kişiye para ikramiyesi dağıtılmış. 1. Keşide (Çekiliş), 2. Keşide ve 3. Keşide diye çekiliş tarihlerini bile defterde belirtmişler. İkramiye Keşideleri Hakkında İzahat Bölümü bile var.

Maddeler halinde keşideler hakkında açıklamalar yapılmış,
1. Küçük cari hesaplarla vadeli ve vadesiz bütün tasarruf hesapları ikramiye keşilerine katılırlar.
2. Kur' a numaralarınızı keşidelerden 3 gün evvel hesabınızın bulunduğu şubelerimizden öğrenebilirsiniz.
3. 1967 İkramiye Planımız hakkında her türlü izahat için gişelerimiz emirlerinize amadedir.

Yukarıda da belirtmiş olduğum gibi bu keşideler bankaların en önemli reklamı imiş o dönemlerde. Muhtemelen bankalar arasında biz şu kadar ikramiye dağıttık, biz bu kadar çekiliş yaptık diye aralarında rekabet varmış. Bankalar keşide ile ilgili izahat vermek için müşterilerinin emirlerine amade imiş o dönemler... Malesef şuanda bankalar böyle ikramiyeler dağıtmıyor. Keşke biraz eskiyi örnek alsalar... İlerleyen sayfalarda bankanın bu seneki ikramiye dağıtım planında gayrimenkule yer verilmediği belirtilmiş. Demek ki eskiden bankalar müşterilerine ev bile veriyorlarmış. İlginç bir uygulama. Şimdilerde sadece maaş promosyonu var.

Sayfalarda ilerlemeye devam ediyoruz. Bu sayfada yeni açılacak şubelere ve mevcut şubelerin adreslerine yer verilmiş

Bir diğer sayfada ise İstanbul Bankasının işriraki (ortaklığı) bulunduğu şirketler sıralanarak ne kadar güçlüyüz mesajı verilmeye çalışılmış. Bankanın ortak olduğu şirketler arasında günümüzde de faaliyet gösteren Ereğli Demir Çelik ve Güneş Sigorta dikkat çekiyor. Yan sayfada ise İstanbul Bankasının şubelerine ait telefonlar var. Zannediyorum o dönemde alan kodu diye bir şey yokmuş. Doğrudan numarayı çeviriyorsunuz. Zira Numaralar genelde altı haneli hatta iki haneli numara bile var. İlginç...

Sayfalarda gezinmeye devam ediyoruz. Telefonla konuşan bir bayan resmi karakalem çizilmiş. Altında ise "İstanbul Bankasının her hangi bir şubesinde tasarruf hesabı açtırmak arzu ettiğiniz taktirde şubelerimize bir telefon etmek kafidir. Salahiyetli (yetkili) bir memurumuz bulunduğunuz ikametgahınıza kadar gelir ve emirlerinizi yerine getirir. (Şimdilerde bankaların müşterilerimizin ayağına kadar gidiyoruz dediği hizmet taa o yıllarda da varmış.) Müşteriye hitap edilen kelimeler ne kadar ince, ne kadar kibar. Tam bir İstanbul Bankası...

Yan sayfada ise "Şans Kaynağı" isimli bir şiire yer verilmiş. Ezberleyenler var mıydı o dönemde bilmiyorum ama uydur uydur ipe diz türünden bir şiir olduğu belli, yine de hece ölçüsü ile yazılmış kafiyeli bir şiir...

ŞANS KAYNAĞI
Düşünmeyin bu kadar,
İstanbul Bankası var.
Gün doğmadan şans doğar,
Sizi paraya boğar;
İstanbul Bankası var.

Odur biricik destek,
Ümidi kesmeyin tek,
Yakın zamanda gerçek
Sizi zengin edecek
İstanbul Bankası var.

Son söz; Dürüst iş gören,
Kendine güvendiren
Kolaylıklar gösteren
Bire karşı bin veren
İstanbul Bankası var.

Sayfayı çevirdiğimizde bu kez Uğur Yuvası diye birinin İstanbul Bankası isimli şiiri karşımıza çıkıyor. Muhtemelen uğur yuvası şairin mahlası yoksa Uğur Yuvası diye birini bulup şiir yazdırmamışlardır elbet. Yan sayfada ise sermayesi 2.500.000 TL olan Güneş Sigortanın reklamı bulunuyor.

   İSTANBUL BANKASI
   Yüzler hep yüz bin olur
   İstanbul Bankasında
   Unutmayın: Şans, uğur
   Refah, saadet huzur
   İstanbul Bankasında,
                *
           Para koy bir kenara,
           Asla gelmezsin dar;
           Karagün dostu para...
           Bulacaksın, şans ara
           İstanbul Bankasında.
                     *
           Kur' alar çekilince
           Düşersiniz sevince.
           Bol şans yaşlıya gence
           Vaktı günü gelince
           İstanbul Bankasında.
                                                 UĞUR YUVASI

Bir başka sayfada saat farkları başlığı altında diğer ülke saatlerine yer verilmiş. Biz şimdilerde saat farklarından bahsederken örneğin İngiltere bizden 1,5 saat geri diye ifade ettiğimiz saatlere o dönemde Türkiye' de saat 12 iken ecnebi memleketlerde saat farkları başlığı ile saat 12 baz alınarak ülke saatlerine yer verilmiş. Değişik bir uygulama. Coğrafya derslerindeki zaman problemleri gibi...

İlerleyen sayfalarda tatil ve bayram günleri ile dini gün ve bayramlara yer verilmiş. Burada dikkatimi çeken nokta ise sayfanın alt kısmında yer alan " Cumaya tesadüf eden son tatil gününden sonra kanunen Cumartesi günleri de tatildir" ibaresi. Demek 1967 ' lerde Cumartesi tatil değilmiş anca bayram seyran Cumaya denk gelirse ardından resmi tatil oluyormuş. (Merak edenlere de belirtelim önceleri Cuma günleri tatil iken 1935 senesinden sonra haftasonu tatili cumartesi öğleden sonra başlayıp pazar günü tam gün tatil olarak kabul edilmiş. Yani hafta sonu bir buçuk gün tatil uygulaması var imiş. 1974 senesinde ise hafta tatili Cumartesi ve Pazar tam gün olarak iki güne çıkartılmış.)

Sayfalarda ilerlemeye devam ediyoruz. Bu bölümde telgraf ücretlerini görüyorsunuz. Eskiden 10 kelimeye kadar telgraf çekmek 2 Lira 50 kuruşmuş. Şimdiki kısa mesajlarda (gerçi o bile kullanılmıyor artık whatsapp geçti yerine) yazabildiğin kadar yaz. Kelime sınırı yok. Eskiden paran kadar yazabiliyormuşsun...

Bu sayfada ise muhtelif milletlerle yapacağımız milli maçların tarihlerine yer verilmiş. Sanırım eskiden futbola daha çok düşkün ama daha az fanatikmişiz... Milli Maç programının yan tarafında ise bir yıllık kilo cetveline yer verilmiş. Spor yap sağlıklı kal mesajı veriyor gibi..

Bir sonraki sayfada sıhhatte bir çocuğun sıkleti ve boyu 20 yaşına kadar yazılmış. Acaba çocuk cetvele uymadığında hemen doktora gidiyorlar mıydı bilinmez ama şimdiki ajandalarda görmediğimiz bir uygulama.

Bu sayfada ise ölçü birimleri gösterilmiş. Kental metrikten, yardaya; tonilatodan okkaya eskisiyle yenisiyle bir sürü ölçü birimi..

Arabalı vapur sefer saatleri ile vilayetlerin trafik sıra numaralarına (o zamanlar 67 şehrimiz varmış) ve son olarak beynelminel işaretlere (trafik işaretleri) yer verilerek ajanda sonlandırılmış.

Küçücük bir ajandadan bir sürü izlenim edindik. Umarım keyifle okuyup incelemişsinizdir. Başka yazılarımızda tekrar görüşmek dileğimle... Mutlu hafta sonları efendim...